Search


Nov 25, 2017

Baibul Juna Inuoi


Ei thupui ‘Baibul jŭna inuoi’ ti hih a dangdai khop el. Ka hmang voi khatna a ni a, mi dangin an hmang khom ka la hriet ngai nawh. Kum sawmnga liem taa Hmar tronga Holy Bible suok hmasa tak Statesman Press, Calcutta an sut lai le a hnunga ka rawia Assembly of God Church-a October 22, 1968-a kan tlangzar lai dam khah ngaituonaah a hung lĕng lŭt a, lung hlui a’n leng vong vong a. Chuong lai chanchin chu tlawm tê bĕk ziek dinga ka lungrilin a mi mor tlat leiin le ka tonhriet chu ruoltharhai khoma an hriet ve ka nuom leiin, ka hung thai lang met a nih.

Kum 1967 khan Indian Revenue Service (Customs & Excise) ka hmu ve leiin Mussorie-a National Academy of Administration-a Foundational Training kan nei hmain Calcutta-ah November, 1967 khan ka zom phot a. Chuong lai chun Rev. Hrilrokhum Ṭhiek le Rev. Khupthang Amo hai chu Dr. Thanglung inlet, Hmar tronga Holy Bible hmasa tak, Statesman Press-a an insuttir chu proofreading thawin, Chowringhee Street-a Bible House-ah an um a. Riekna hmun a um bakah inpawl tlang theina remchâng le ka trening-na Customs House chu ke-a fe phak ela hnai a ni leiin, an kuomah iemani chen ka khawsa ve a. Chawhnung dar thum velah ni tin Statesman Press-ah an fe a, an sut tah po proofreading thaw dingin an va lak a, a tuka an fe nawk pha an en dik tah po chu siem thrat dingin an pek lut nawk a. A suttuhai kha Hmar trong hrie an ni naw leiin, sukdik dinga an pekhai an siem thratnaah a dang tawk siet palh an nei chang a um a. Chuleiin, editing le proofreading sin hi fimkhur taluo a um thei naw a, teirei pei a ngai.

Khang hun lai khan, kum 35 hnungah keima ngeiin Baibul inlet sin hi ka la hung tran ve ding a nih ti ka mangphan phak ngai nawh. Theulawzi inchukhai le kohrana rongbawltuhai chauh tawk phaka ngaina a lien bakah, Pathien thu chu sunhang khat khom bo lo dinga inzirtirna khan inlet suol le trongkam indik lo hmangna po po khom thlak danglam thei lo anga ngaina lungrilah a riek tlat a. Proofreading an thawnahai ka hang tiem ve-in hriet thiem harsa le inlet thrat ngaia ka hriet a tam em em a, ka bei a dong rûk hle a. Sienkhom, bau khat khom ka hril suok nawh. Hril hun khom a ni ta nawh. Proofreading chu sut suol le sut hmai chauh siem dik hun a nih. Thlăk trûl thlak hun le siem phuisui hun chu sut dinga buotsai lai, editing thaw lai huna thaw ding a nih. Chun, KJV ruongama inlet a ni tlat leiin, Hmar trong zierang anga mawi lem, fie lem le indik lema indin ding chun a ruongam le rurel thlak vong a ngai a. Chu chu proofreading stage-a thaw thei a ni nawh.

Kum 1990-a Dr. Rochunga Pudaite hai nupain an rongbawlna zu hmupui ding le Bermuda Retreat an hmang hlaka thrang dinga an mi fiel trumin, Wheaton (Illinois) a Bibles For The World (BFW) ofis-ah chuong laia um Jacob Pudaite hai nupa, Kh. Thang Dailo hai nupa, Ruolhlei Pakhuongte hai nupa le Laldomlien hai leh Thuthlung Thar, Sam le Thuvar sut nawk dinga an buotsai lai hril malamin thu le hlaa inpawl tlangna kan nei a. Chu trum chun KJV ruongama Hmar tronga Baibul inlet neka eini trong thleka inlet a poimawzie thua ka ngaidan ka hril a. Chuong ding chun a ruongam le rurel thlak a trulzie le thlak loa siem thrat tum chu in bawl tah sa tuoi nam tum ang chauh a nizie ka hril bok a. Chun, a rurel pangngai zuia siem thrat thei chin a uma chu duthu a sam ngai naw ding thu ka hril sa bok a. “Tuta sut dinga in buotsai po hi chuonga thaw in nuom chun tlar hnia inkhâtin (double space) hung print suok inla, pencil hmangin editing hung thawng ka tih” ka ta, thla ruk sungin ka zo a. Sienkhom, a danglam taluo leiin a pangngai bokin an sut nawk a. Ka siem thrat po laia Rom lekhathon chauh khawlin ka sut suok a, Delhi tlanga unauhai kuomah ka thon a. Thra an ti leiin inlet zom pei dingin an mi ngen a. Chu chun a tawpah, kum 2004 khan Baibul (Hmar), Delhi Version ti-a hriet bu hmasa tak, Thuthlung Thar, Sam le Thuvar inkop, kum 2007-ah Baibul pumpui, 2015-ah Revised Version a hung hring suok tah a nih.

Hriet a olsam ta hlea chuh a dit pawl an um a, a dit naw pawl an um. A ni hlak hrim a nih. Khawvel hmun tinah, hnam changkang le var hmasa lema ei ngaihai khomin Baibul le inzoma harsatna an tuok seng chu Pathien thu neka an Baibul hmanga thu an lo inletna trongkam be tlat pawl an tam hi a nih. Baibul inlet thar taphot suosamtu le rawtuhai khom anni rawi, ringtu firfiek le Pathien thu humtua inngai, sienkhom khing tieng pangah ‘Thimlal pheisen râla’ thrang, an thrang a nih ti khom inhre lo, tu laia film an siem thar ‘Padmavati’ khom la en der loa dodaltu pawlhai, a film-a inchangtuhai lu latu taphot chu lawmmana maktaduoi za (10 crore) pe dinga intiemhai ang deuh an nih. An tum tak chu Pathien thu thienghlim ni-a an ngai humhal a nih. An buoithlakna ruok chu Pathien thutak man phak khopa bi thuk mi ni neka inletna trongkam an lo baihat le pawl nel sa be pawl le thlak danglam remti lo pawl an ni nuom hlak. Peter ang deua mani hotuhai sana inngaia kawlhnam vilik pawl hi hnam tin lai an um. Bel ruok angin an ri a sie.

Baibul inlet le suta bok kir nawk inla. Dr. Thanglung inlet ‘Thuthlung Thar’ chu 1945 November khan Calcuttah sut a ni a. Baibul pumpui chu 1958 a’n let zo a. Sienkhom, harsatna hrang hrang leiin, a thi hnung kum rukah, 1968 April khan zo a ni a, a kawm siemna dingin thla iemani zat an lak leiin, October 22, 1968 khan Sielmat, Muolhoi, Hmarkhawlien, Senvon le Kangrengah a ruolin hongna le inhlanna nei a nih. Hi ni hin Calcutta khom Assembly of God Church-ah ka rawiin inhlanna le tlangzarna kan nei a. Dr. Thanglung nauhai Thanghnem le a sang Thangmawi khom Manipur lut theina entry permit nghaka Calcutta an cham lai a ni leiin an mi hung uop a. Calcutta Bible students-Lalzirlien Biete, Fimsavung Infimate-Keivom, Lalsang Keivom le an ruol danghai le mi dang dang an hung thrang bok a, kan hlim tlang hle.

Kum sawmli hnungah Hmar trongin Baibul panga a suok ta a. Chuonghai laia pali- BSI Version I & II, BFW Version le Lalrosem Songate (LRS) Version- po hi Dr. Thanglung inlet besana duong, 90% vel thuhmun, sul khat kuol vong an nih. A pangana- Baibul (Hmar), Delhi Version ruok chu NIV/NRSV/NKJV/TEV le modern Standard Versions le Bible Software hrang hrang besana inlet le inlettuin ama sum senga a buotsai le sut a ni thung. Hmar Bible Translation Committee-in BSI Version siem phuisui dinga a ruoi Rev. Kawlthanglien Infimate ti chauh naw chuh Hmar tronga Baibul inlettuhai po po hi ‘Layman’ vong an nih.

Technology inthlak ang peiin Version hrang hrang hmelhmang, a sazie le rikzie a danglam pei a. BSI sut hmasa tak (1968) chu sa tak, 1200 grams chuonga rik a na, Millenium Edition 2005 ruok chu 800 grams chauh a nih. BFW chu 1050 grams (1980), 900 grams (2000) le 750 grams (2002) a nih. Delhi Version chu 1200 grams (2007) le 650 grams (2015) a nih. A phek hlai tak le rik tak chu LRS Version a na, 1500 grams (kilo khat le a chenve) a nih. Mizo Version chu dannaranin 700 grams a ni laiin Modern Version (2005) chu 900 grams a nih. Tu chena jang tak chu 2015 DV a nih. South Korea-a sut ka NIV ruok chu 500 grams chauh a nih. A jâng lem le chawi remchang lema ngaihai chun mobile version an ti nawk pei a. Chuonghai mamaw phuhruk ding chun kum sawm lai liem tah khan ‘SinlengNews’ neitu Lalchungsiem Thlawngate thrahnemngaina le bengvarna zarin, a thlawna mi tin kol thei dingin DV mobile version sie a ni a, India ramah a hmasa tak parietna a nih.

Baibul hi tiem liem mei mei chun mi car thra a puo tienga tuoi luot ang chauh a nih. A neitu ni a, khal a, chuong a, hmang trangkai ruok chun a tluka chatuon daih thil hlu dang a um nawh. Tiem rawna da thei a ni naw a, hril rawna sukpawnlang thei a ni bok nawh. Ei paw inthûk po leh ho deua ei lo ngai dam kha Pathien inrilna her hongna dinga chabi poimaw dam a lo ni daih a, mak ei ti rawn po leh a makna inrilzie hmu zuol dingin ei sungmit a sukkeu deu deu hlak. Ei bi inthûk po leh ei pawnlangzie ei hmu suok a, ei phak chin le nina ang peiin a zierang hmu thei dingin ei thlarau tarmit a hung fie deu deu hlak. Chuleiin, a zŭn ngai khopa ei ngaizawng lem chun, Jakob-in Rachel hlaw dinga kum sari sung inrim taka a pu rong a bawl sung kha “Rachel chu a ngaizawng em leiin ni sawt naw te ang chauin a hriet” (Gen.29:20) a ti ang el khan a ni thei. Sun-zan zoma kum 2002-2015 sung Baibul inlet le suta hun ka hmang sung khah mit khap kar tluk chauh niin ka hriet.

(November 25, 2017; Delhi)

###

No comments :