Search


Sep 18, 2016

Parallel Bible & a Keihnok


Man prefers to believe
what he prefers to be true.
- Francis Bacon

Tu lai hnai Mizorama thu lum an satpui pakhat chu Dr. P.C. Biaksiama buotsai Mizo-English Parallel Bible a nih. Mizo trong le Saptrong Baibul New King James Version (KJV) inkop a buotsai chu kum 2015 favang tieng khan Aizawlah a tlangzar a. Hi Baibula hin thuhma sei zet el a ziek a. Chu taka chun KJV chauh hi ring tlak Baibul um sun a nizie le Mizo Baibul hmang lai mek, Bible Society of India (BSI) thla zar hnuoia buotsai chu ring tlak ni lo khopa sukchingpen ni-a a ngai thu a ziek bakah lekhabu dang sa tawk tak pakhat, “Bible rin tlak loh a awm em? Bible dik lek Dik lo Inchuhna Thubuai Ropui chu!” ti a’n suo bok a. A nghong chu na tak a nih.

P.C. Biaksiama hi Mizorama lekha ziektu inlar laia pakhat, Bible Leh Science 1 & 2 ziektu, Indian Defence Accounts Service (IDAS) a inthoka a hun tawp hmaa penson-a suok, Baibul thuhai hi a ngiel a ngana indik vong dinga ring tlut, Eden-a inthoka Isu Krista hung chen kum 4000, chu hnung kum 2000 zo phaa khawvel tawp dinga ring, hun le ni khom hnuoia chenghaiin ei inkhina hmol anga Pathien khoma thil inkhi dinga ring, khâp khat sunga Pathien khum tum pawl laia mi ni thei ding khopa thrang inru a nih. Fundamentalist turu an tihai Taliban laia zel ding khoma insitum lo, Modernist/Liberal intihai do dinga inkau zing mi a nih. KJV chauh hi Pathien thutak inziekna ni dingah a ngai a, thlak danglam met hrim hrim chu, indik lem khom ni sien, sukchingpennaah a ngai. Khawvela hin Pathien thutak kengkawtua inngai, sienkhom Pathien neka KJV be lem si an tam em em hi Thlarau Thienghlim inhriettirna lo chun hriet fie a lo harsa hle a nih. BSI sut a ni lei ringota pom tlaka ngai pawlhai khom hi chu bawma tla chu an nih.

Kum 1997 July khan, Aizawlah Zoram Khawvel-4 kan hang tlangzar hnungin chawl hadam dingin Shillong-ah kan hung thla a. Ka tarpu Trana Darngawn in-ah Biaksiama hin a mi hung pan a. A lekhabu Bible Leh Science 1 & 2 a mi rochung a, Zoram Khawvel-4 kawpi ka rochung ve a. Chu trum chun, “Thuziek i thiem si a, khawvel um sunga inselna tawpintai lo ding Fundamentalism le Modernism/Liberalism indona zawl hi maksanin, Zoram khawvela ei thu le hla sukhmasawnna le sukhausakna ding zawng tieng ziek lem ta la” tiin thurawn ka pek a. Ama chun, “Hi Fundamentalist le Modernist hai indona hi ka dam sung ngeia sukfel ka tum a nih” a ta. A tumruna chu ngaisang a um lai zingin a tum chu hlen ruol a ni nawzie, voisuna Modernist/Liberal ei tihai hi a hnungah Fundamentalist an la hung ti pei dingzie le chu chu Hegel thukhawchanga dialectical process a nizie hre vetu-a inngai ka ni leiin, thu dang hrilin kan titipui ta lem a. Chutaka kan titi sunzomna chu Mizorama thil tlung ei hril hih a nih.

Biaksiama hi kristien sakhuo ta dinga thrahnemngai, thuring humhim tum mi, pa invong fel, hawp le hmuom thaw ve lo, pa taima le tumru, thil chîk mi le uluk taka sui mi, a thil ziekhai khom inringzo taka “a nih” ti fak fak ngam mi a nih. A hriet le tiem china thudik ni dinga a zeldinhai chu tak ngei a nizie fiena dinga thu ziek a hmu hrim hrim chu besana hmanga khal lut tum ngat ngat mi a ni leiin, khaw dang a nghat naw chang a um hlak a. Research nasa taka a thaw laiin, thu khingbai a khon khawm chang a um a, chu chun theology tienga mi thiem sanghai na a sukkham hlak a nih. Hieng tienga nasa taka ama le inkungfu hlak chu a Pachuaupui Revd Chuauthuama, theology tienga mi thiem filora ngai le ama khom insukchalngeng deu el, lekhabu tam tak ziek tah, ZOTAWNG BIBLE DICTIONARY, phek 1282 hiela sa a siem lem chu hnamro tling takzet, a nih. Anni pahnih hi ui le kel thlung kop ang el an ni a, an inselna thuro lum hlata Zoram khawvel chawm hlaktu an nih. Pakhatin khâp khat sung chaua Pathien khum a tum laiin, a pakhat ruok chun iengkimah tawpintai nei lo Pathien niin a ring.

Baibul pumpui a’n let hmain ‘Hmar-English Parallel New Testament’ (2008) suttu Bibles For The World (BFW) thrangpuinain Biaksiama hin Mizo-English Parallel New Testament a buotsai a. Chun, Lalremsiem chanchin inziekna ‘Ka Zinna Lamtluang’ ti ziekpuitu a ni bakah Wales rama rongbawlna le inzoma indin ‘Pray For The World Ministry’ a dinga thrahnemngaitu laia mi a nih. Sienkhom, vangduoithlak takin a Baibul buotsaia Thuhmahruoi a ziek le Baibul ring tlak a um le a um naw thu chaina lekha sa tawk tak a ziekah ngaidan dengkhawng tak a tlanginsampui leiin Mizoram Presbyterian Kohhran nak a khîk a, a thu sût a, ngaidam inhni dinga an beisei anga a tlawm nuom si naw leiin, a hmasain rong bawl thei lo dingin an khuop phot a, chu hnungah Upa a nina khom kum khat sunga dingin an hlippek tah a nih. Hi hi Baibul inlet le inzoma inrikrapna rapthlak Mizorama tlung hmasa tak a nih. Fairel baw buok chu nepte!

Hi thil hin a thra a sie-in nghong a nei naw thei nawh. Innghatna tlak bik Baibul Varson nia Biaksiama ngai chu King James Version (KJV:1611) le a hnunga tu lai Saptronga an inlet thrat New King James Version (NKJV:1982) a nih. KJV thlaktu dinga an inlet thrat chu Revised Version (1885) ti a na, an ennonna chu Revised Standard Version (RSV:1952), chu ennon nawkna chu New Revised Standard Version (NRSV:1989) ti a nih. Hienghai hi KJV hnung zuitu, a tehruoia ngai an ni a, Mizo trong Baibul inletnaa sirsana an hmang tak a nih. Hi hi Biaksiama chun tling tawk loa a ngai leiin a hnuolsuot a, Synod zak a khik naw thei nawh. Thil sui mihaiin thu hnung fie chieng tuma an hung sui pei ruolin thil thar an hung hmu suok pei a, chu ruol chun kha hmaa indik ni-a pom kha thu indik lem an hmu pha an hung siem thra pei a. Chu sirbi chu ieng Baibul varson khomin a pumpel thei bik nawh.

Baibul inlet sina a kûl a tâia ka’n bŭrna hi kum 15 ding lai a lo ni ta a; a hma kum sawmnga vel kha ka hriet naw lai khoma Pathienin a mi lo buotsai hun a nih ti a hnung peiah ka hung hriet chieng chauh a nih. KJV hi Saptrong hmanghai khawvelin a Pathien thu nek hmana an biek hiel amanih ti ding khopa ngaizawng an um a, Varson dang chu Baibul naw deua ngai an tum tlat.  Thil olsam le fie konga hril el ding khom pehel taka hril a tam.  BSI sut Hmar Version-ah a ni zuol.  A umzie a chieng naw po leh a Pathien thuna le inrilna, Baibul baibulna nia hril le ring pawl ei tam. Hi hi KJV hmanga Setan chang kam a ni theina lai a um. David Neff artikul ‘A Translation Fit For a King’ (Christianity Today, Oct 22, 2001) ei tiem chun, King James 1-in Baibul inlet thrat dinga thu a pek kha sakhaw thil a’n voi lei ni loin, lalhai thuneina le inlalna khing zawnga thlê nia a ngai, mipui ngainat Geneva Bible hlanna ding le a ngirhmun suknghetna ding hisap a, political motive neia a thaw a ni thu chieng takin a ziek. A hisap naw tieng daih Pathienin ropui takin a hung hmang tah lem a, khawvela Baibul varson inlâr tak ngirhmun a hung hluo tah a nih.  Amiruokchu, hi lârna hi Setanin nasa takin a hmang am a ni aw? ti dingin a um. Pathien thu neka KJV le a trongkam be pawl, a chieng nawna lai lai khom a thlarauna le inrilnaa ngai pawl an tam bakah, trong hrang hranga an inletin KJV thlekin her phet phet an tum a, trong tam tak a sukchokchawrawi a. Chuonghai lai chun Hmar trong hih a thrang ve a nih.  

Father of Modern translation ti-a an ko hiel Eugene Nida hril ka theinghil thei naw chu hi hi a nih. Japan rama an inzin trumin thu mal tin inlet loa a kawk le umzie phur suok dinga inlet poimawzie a hrilnaah Rom 1: 17 “Chu taka chun Pathien felna chu ringnaa inthoka ringnaah suklangin a um pei a..” (DV) ti, BSI inleta “Chutaka chun, awi nawkzuolna dingin, ringnain Pathien felzie chu a hung inlang a..” ti-a inlet hi fie taka an inlet dan ding a hril tawl a. Anni chun, “Pu, chuonga fie taka ei inlet vong chun thiempuhaiin ieng sin am thaw tang an ta?” tiin an indon daih a nih.  Ei Baibul hmang laia thu tam tak hi KJV thleka an mi siepek a ni leiin a umzie hriet a harsa em em.

Entirna dang hang tar lang vak inla. Tu lai hnai ela Pastor Lalsiesang-in thu a hril trumin Jeremia ‘Lusun Hla’ (Lamentations) 3:22 “Bohmang loa ei um el hi, LALPA zangaina lei a na, A lungsietna a tlol ngai nawh” (DV) ti hih a chang thlang a. Hi châng char hi BSI suta chun, “A lunginsietna chun a tlinnaw naw leiin, LALPA zangaina leiin sukbohmangin ka um hri nawh a” ti a ni daih! Hi hi Dr. Thanglung-in Hmar tronga Holy Bible (1968) a’n let hmasa taka a sie dan chara an la sie zing a nih. Ieng leia ‘positive’ uorna dinga a umzie hriet harsa ‘double negative’ hi a hmang am ning a ti aw? “Ruo nasa takin a sûr” ti loa “Ruo a sûr namen naw a” ti ang char a nih. Ei hril tum tak chuh, KJV Saptrong hi trong thring (archaic) a ni tak leiin thrangtharhai lem chun a umzie an hriet thiem ta naw bakah tiem tinah an tin ta bok nawh. Tu lai tronga siem thrat New King James Version (NKJV) hi KJV betu tam tak soisel a hlaw a, KJV sukchingpentu-ah an ngai.

Hriet ding poimaw chu hi hi niin ka hriet. Thuthlung Hlui (TH) amanih Thuthlung Thar (TT) amanih a ieng ziek khom hi a awrizinal (original) kawpi a um ta naw a, mi hrang hrangin an kawpi sawng, ram tina inthoka an lak le rem khawm, hranghlui mi thiemhaiin Baibula chuong tlaka an pom tlang, lekhabu pakhata an hlu lut a nih. Mihriem kut fe thlenga buotsai a ni leiin kawpi hmai le ziek suol a um naw thei nawh. Chun, hriet dan inang naw leia thu inpersan met khom a um thei bok. Chuong sa khom chun, thu ziek, abikin TT bu 5255 lai an lak khawm po po danglamna chu 2% vel chauh niin an hril.

Inlet dik lo, trongkam indik lo le tluong lo hmangna ruok chu tam tak a um. A thren lem chu thuring tawk buoi thei a nih. Chun, Baibula um lo, inlet hmasatuhaiin an lo hlu lut, entirnnan “Lalpa zong suok ram” (Deut. 11:12) dam khom hi kum za chuong zet ihe loin ei khekpui a, a ni nawzie artikul voi iemani zat ka ziek hnungin a threnin ei thleng a, a thleng nuom lo khom ei la um zing. Chuong ang bokin, KJV an sut laia Press Manager insukfelin Isai 9:6-a mi, ‘Wonderful Counselor’ (Remruottu Mak) ti dingah, Wonderful khelah comma a lo thai leiin, “Maka, Remruottu” tiin ei inlet pha a, ei hlaa hai a luong lut a, kol-awk pha der a nih. Hi hi Varson hrang hrangah an sukdik ta a, sienkhom tu chen hin KJV chun tuklul insuoin a la thlak nuom naw zing!  

Delhi Version buotsai dinga bul kan tran lai khan innghatna bik nei ngei thraa kan hriet leiin New International Version (NIV) le New Revised Standard Version (NRSV) hmang a, standard translation-a ngai danghai khom, a ngiel a ngana inlet (formal equivalent) amanih, a thu umzie anga inlet (functional equivalent) a ieng khom, hmang tlaka ngai a ni phot chun hmang ding le varson pakhata um, a danga um lohai khom la lut a, a san hrilfiena a mongphaah (footnote-ah) inchuon dingin thutlukna kan siem a. Entirnan, Marka 16:9-20 chen hi Varson threnkhata chuh a um naw a, sienkhom DV-a chuh inthrangtirin, a san a mongphaah kan inchuon. Chuong ang bokin Johan 5: 3-4 hih. Chu konga chun Biaksiama duthu a sam el thei. Nasa taka research thawtuhai ruok chun an pom naw thei bok.

Trong hi ni tina inthlak tung pei, voisuna thra hlea ei ngai khom kum iemani zat hnungah hlui le thring nawk pei a ni leiin, Baibul inlet sin hi tawpintai um lo thil a ni a, a’n khat tawka ennon le siem phuisui pei a ngai.  August 22-27, 2016 sung Aizawla ka cham laiin Biaksiama Parallel Bible thua ka ngaidan an mi’n don rawn hle a. KJV Varson chauh poma a dang po po a hnuolsuot chu thil vangduoithlaka ka ngai thu le chuong ang ngirhmun chu hrietna khingbai hring suok a ni nuom thu ka hril bakah, translation hlawtling le hlawsam bukna pakhat chu miin an hang tiem a, trong danga inthoka inlet a nih ti an hriet le hriet naw-ah a nih. An hriet naw chun a hlawtling, an hriet chun a hlawsam. Ka thu inlet thra tawk le chieng tawka ka ngai chun a hrilfietu ding trong dangin a teppui (parallel) ka sie a ngai nawh.  Lekhapuon a heksak mei mei.  

(September 18, 2016, Delhi)

###

No comments :